Poremećaj varenja, ili dispepsija, opisuje bilo kakvu nelagodnost ili bol u gornjem delu stomaka. Simptomi dispepsije uključuju žgaravicu, ranu sitost, podrigivanje, gasove i mučninu, među raznim sličnim gastrointestinalnim problemima. Većina odraslih je u nekom trenutku svog života iskusila smetnje u varenju, koje obično nisu praćene bilo kojom drugom ozbiljnom bolešću.
Međutim, dugotrajne ili teške smetnje u varenju mogu ukazivati na ozbiljniju bolest, posebno kada su praćene drugim simptomima kao što su gastrointestinalno krvarenje, smanjenje telesne mase ili otežano gutanje (disfagija).
Dispepsija se kategoriše kao organska ili funkcionalna, u zavisnosti od osnovnog uzroka, prva se odnosi na probavne smetnje kao rezultat osnovne bolesti, a druga kada nema osnovne bolesti. Najčešći uzroci organske i funkcionalne dispepsije su detaljnije razmotreni u nastavku.
Uobičajeni uzroci funkcionalne smetnje
Poremećaji varenja mogu biti uzrokovani različitim noksama, najčešće povezanim sa upotrebom hrane i pića. Poznato je da prejedanje ili brzo jedenje veoma masne, kisele ili začinjene hrane izaziva probavne smetnje iritirajući želudac ili druga epitelna tkiva, smanjujući kapacitet želuca da svari i efikasno transportuje hranu u creva. Određeni lekovi i suplementi takođe mogu ometati normalan rad digestivnog sistema i na taj način izazvati privremenu dispepsiju, kao i uzimanje velikih količina dijetetskih vlakana, kofeina ili gaziranih pića.
Slično tome, pušenje može dovesti do slabljenja mišića koji zatvaraju spoj između želuca i jednjaka i na taj način dozvoljavaju kiselini da prođe u grlo, izazivajući žgaravicu. Konzumacija alkohola takođe može dovesti do različitih problema sa varenjem, najdirektnije promovišući kiselost želudačne kiseline i dovodeći do dalje iritacije jednjaka i, na kraju, dispepsije. Gojazni pojedinci takođe imaju veću verovatnoću da dožive dispepsiju zbog povećanog pritiska u želucu, posebno posle velikog obroka koji izaziva refluks kiseline. Iz sličnih razloga, kao i dodatnih hormonskih uzroka, trudnice takođe često imaju probavne smetnje u nekom stadijumu gestacije.
Konačno, anksioznost i stres takođe mogu izazvati dispepsiju, iako se ona tada može smatrati organskim uzrokom koji se odnosi na osnovnu bolest u slučajevima hronične anksioznosti. Kada ljudi iskuse stres, dešavaju se hormonske promene da bi pripremile um i telo pojedinca da se suoče sa predstojećom pretnjom, što često dovodi do povećanog broja otkucaja srca i krvnog pritiska, sa proširenjem mišićnih vaskularnih sistema, dok su nebitni sistemi, kao što je protok krvi u digestivni sistem, ograničeni. Fizički simptomi uključuju stomačne tegobe, mučninu, povraćanje i probavne smetnje.
Uobičajeni uzroci organske smetnje
Tamo gde je smetnja u varenju rezultat osnovne bolesti, to se naziva organska dispepsija, a nekoliko bolesti predstavlja loše varenje kao uobičajeni simptom. Na primer, gastroezofagealna refluksna bolest (GERB) je uzrokovana slabošću mišića koji zatvaraju spoj između želuca i jednjaka, dozvoljavajući želudačnoj kiselini da teče nazad u jednjak. Naknadna upala i iritacija obloga tkiva dovode do bola pri gutanju i smetnje u varenju.
Druge bolesti koje uzrokuju disfunkciju u celom digestivnom sistemu takođe često dovode do smetnji u varenju. Na primer, bolest kamenca u žučnoj kesi je često povezana sa lošim varenjem, nadimanjem i nelagodnošću u stomaku, a hronična dispepsija se smatra potencijalnim simptomom vrednim daljeg istraživanja. Slično tome, karcinom želuca ili drugi gastrointestinalni karcinomi mogu izazvati dispepsiju u nekom stadijumu putem teške disfunkcije digestivnog sistema, potencijalno predstavljajući se kao hronični simptom mnogo pre nego što se bolest klinički potvrdi.